Ouderlijk gezag bij samenwonen

In Den Haag is een wetsvoorstel in de maak om ongehuwd samenwonende vaders en moeders automatisch ouderlijk gezag te verlenen bij de erkenning van hun kind.

Hoe zit dat precies met ouderlijk gezag? Een ouder die het ouderlijk gezag heeft over een kind, heeft het recht en de plicht om het kind te verzorgen en op te voeden. Daarnaast is de ouder de wettelijk vertegenwoordiger van het kind. Dat houdt in dat de ouder namens het kind beslissingen kan nemen zoals bijvoorbeeld over het beheer van het geld van het kind, maar ook toestemming geven voor medische ingrepen, of inschrijven bij een school. Ook bijvoorbeeld voor het aanvragen van een paspoort is toestemming van de gezaghebbende ouder nodig.

Door erkenning van je kind word je wel juridische ouder van je kind, maar krijg je op dit moment nog niet meteen ook het gezag. Je bent dan dus wel voor de wet familie van je kind, maar nog niet de wettelijke vertegenwoordiger. Daarvoor moet je op dit moment nog steeds een extra handeling verrichten, die overigens heel makkelijk en gratis is: samen met de moeder van het kind inloggen met je DigiD. Doe je dat niet, dan levert dat soms later problemen op. Dat gebeurt bijvoorbeeld vaak bij scheiding, zo laat dit krantenartikel zien.

Hoe moeilijk is het eigenlijk om bij de aangifte van je kind niet alleen de erkenning te regelen, maar ook het gezag? Niet zo heel moeilijk. Hoe moeilijk is het voor de gemeenteambtenaar om de verse vader of moeder er bij de aangifte op te wijzen dat erkenning nog niet gezag betekent? Ook niet zo heel moeilijk. Zou het niet heel handig zijn als dat vanzelf ging, net als bij gehuwde ouders en geregistreerde partners? Dat zeker ook. Vandaar dat er al lang aan een wetsvoorstel wordt gewerkt.

Gezag voor beide ouders bij de geboorte van het kind klinkt logisch. Als de beide ouders het erover eens zijn dat zij samen het kind willen opvoeden en verzorgen en zij zijn daartoe in staat, dan zou het niet moeten uitmaken of de ouders getrouwd zijn, of samenwonen. In die zin zou een wettelijke regeling, die dat vanzelfsprekend maakt, toe te juichen zijn. Anderzijds zijn er misschien wel situaties te verzinnen waarin het beter kan zijn dat een ouder wel juridisch ouder is, maar geen gezag heeft. En wat bijvoorbeeld te denken van erkenning van een kind dat al ouder is? Vanaf 16 jaar hoeft alleen het kind nog maar toestemming te geven voor erkenning. Is het dan nog wel zo logisch dat erkenning ook direct ouderlijk gezag tot gevolg heeft?

Goed beschouwd komt het erop neer dat de wettelijke regeling zich zou moeten richten op het gros van de gevallen, met een aparte regeling voor uitzonderingen. Dus het wetsvoorstel waaraan gewerkt wordt, zou zo moeten uitwerken dat het voor de meeste gevallen waarin dat logisch is, de erkenner van een kind automatisch ook ouderlijk gezag krijgt. Voor de gevallen waarin dat niet logisch is, zou het wetsvoorstel een aparte regeling moeten kennen.

Als mediator ken ik niet alle gevallen waarin automatisch gezag niet logisch is. In de praktijk kom ik de voorbeelden uit het krantenartikel ook tegen. Degene die het kind wel erkend heeft, maar niet meteen gezag heeft aangevraagd, staat op achterstand in een scheidingssituatie. Want de kans dat de gezaghebbende ouder nog van harte zal meewerken aan het verkrijgen van het gezag van de erkenner, neemt tijdens de scheiding vaak drastisch af. Een heikel punt wordt dan bijvoorbeeld een eventuele verhuizing, waarvoor toestemming nodig is van de gezaghebbende ouder. Heeft een van de ouders geen gezag, dan kan het gesprek over verhuizing, en daarmee ook over de contactregeling, een stuk ingewikkelder worden.

Het is aan de wetgever om te bepalen of het logisch of onlogisch is dat een samenwonende ouder die zijn kind erkent, wel of niet automatisch het ouderlijk gezag krijgt. Wat mij betreft blijft het in de praktijk van alledag van het grootste belang dat beide ouders in gesprek kunnen blijven over een voor een kind zo ingrijpende gebeurtenis als een verhuizing, of ze nou allebei gezag hebben of niet. En daar blijf ik mij als mediator voor inzetten!